Dyscyplina finansów publicznych

System gospodarowania środkami publicznymi w taki sposób, aby był on zgodny pod względem formalnym i materialnym z ustawą o finansach publicznych nazywa się dyscypliną finansów publicznych. Nieprzestrzeganie ustalonych przez ustawodawcę norm prawnych w zakresie gospodarki finansowej może doprowadzić do naruszenia tej dyscypliny i pociągnięciem do odpowiedzialności. A tę ponosi zarówno osoba, która dokonała tego czynu, jak i osoba, która wydała polecenie, aby dokonać takiego czynu.

Odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych podlegają:

  • osoby wchodzące w skład organu wykonującego budżet lub plan finansowy jednostki sektora finansów publicznych albo podmiotu niezaliczanego do sektora finansów publicznych, który ma do wykorzystania lub dysponowania środki publiczne, bądź zarządca mieniem tych jednostek lub podmiotów;
  • kierownicy jednostek sektora finansów publicznych;
  • pracownicy jednostek sektora finansów publicznych lub inne osoby, którym powierzono wykonywanie obowiązków w takiej jednostce, a ich niewykonanie lub nienależyte wykonanie może spowodować naruszenie dyscypliny finansów publicznych;
  • osoby gospodarujące środkami publicznymi, które zostały przekazane podmiotowi niezaliczanemu do sektora finansów publicznych.

Zakres naruszeń oraz konsekwencje

Naruszenie dyscypliny finansów publicznych może nastąpić w sposób:

  • umyślny – zachodzi wówczas, gdy sprawca ma zamiar popełnienia czynu zabronionego,
  • nieumyślny – sprawca nie ma takiego zamiaru, ale mimo to łamie dyscyplinę na skutek niezachowania odpowiedniej ostrożności, a ewentualność popełnienia czynu karalnego przewidywał albo mógł przewidzieć. Jeśli chodzi o katalog naruszeń to obejmuje on m.in.:
    • nieustalenie, niedobranie lub niedochodzenie należności np. Skarbu Państwa, jednostki samorządu terytorialnego,
    • przeznaczenie dochodów uzyskiwanych przez jednostkę budżetową na wydatki ponoszone w tej jednostce,
    • przeznaczenie środków z rezerwy budżetowej na inny cel niż został on im przypisany,
    • wydatkowanie dotacji niezgodnie z przeznaczeniem, jakie określił podmiot, który ją przyznał,
    • niezliczenie przyznanej dotacji w terminie,
    • niedokonanie zwrotu dotacji w terminie.

Jaka kara grozi w sytuacji, gdy dyscyplina finansów publicznych została naruszona? Może to być:

  • upomnienie,
  • nagana,
  • kara pieniężna - od 0,25 do trzykrotności miesięcznego wynagrodzenia osoby odpowiedzialnej, należnego w roku, w którym doszło do naruszenia. W przypadku problemu związanego z ustaleniem wysokości wynagrodzenia, wówczas karę pieniężną wymierza się w wysokości od 0,25 do pięciokrotności przeciętnego wynagrodzenia.
  • zakaz pełnienia funkcji związanych z dysponowaniem środkami publicznymi.

W postępowaniach o naruszenie dyscypliny finansów publicznych popełnienie tego czynu stwierdza specjalna komisja orzekająca. Od jej decyzji można odwołać się do Głównej Komisji Orzekającej w Sprawach o Naruszenie Dyscypliny Finansów Publicznych. Z kolei na jej prawomocne orzeczenie i postanowienie można złożyć skargę do sądu administracyjnego.